De keizer komt!
De keizer komt!
Welk thema of onderwerp moet het publiek straks zeker in het virtueel museum zien?
Vlaanderen is ontstaan vanuit de kuststreek en was in de 10de eeuw beperkt tot de linkeroever van de Schelde tot het midden van de 11de eeuw. Aan de andere kant van de Schelde bevond zich immers het Heilig Roomse Rijk, het keizerrijk dat reikte tot het zuiden van Italië en het noorden van Duitsland. Vanaf 994 ontstaan er politieke spanningen tussen de graaf van Vlaanderen en de Duitse keizer, en worden in de handelsnederzetting Ename aan de Schelde belangrijke investeringen gedaan in de versterking en uitbouw van de handelsactiviteiten. Ook wordt een nieuwe kerk gebouwd, toegewijd aan de Italiaanse martelaar Sint-Laurentius, de patroonheilige van de Ottoonse dynastie die het Heilig Roomse Rijk bestuurde. Deze kerk is vandaag uitzonderlijk goed bewaard en gerestaureerd na grondig archeologisch en bouwkundig onderzoek.
Welk bijzonder verhaal is gelinkt aan dit onderwerp?
De Sint-Laurentiuskerk van Ename is uniek in West-Europa omdat zij een dubbel oostkoor heeft. Historici hebben steeds geponeerd dat dit misschien met een feestkroning van de Ottoonse keizer te maken kon hebben, maar heel recent werd door historisch onderzoek bewezen dat deze feestkroning wel degelijk plaatsvond op 10 augustus 1020, enkele dagen na een overwinning op de graaf van Vlaanderen in Gent. De rol als kroningskerk en de nauwe band met de Ottoonse dynastie uit zich dan ook in de aanwezigheid van Byzantijnse muurschilderingen en een unieke Christus-Koning-fresco die in het onderzoek werden vrijgelegd en gerestaureerd. Deze muurschilderingen zijn trouwens de oudste van de Lage Landen.
Waarom mag dit erfgoedverhaal niet ontbreken voor ons publiek in het virtueel museum?
Alhoewel de Sint-Laurentiuskerk vandaag in een doorsnee dorp staat, is deze kerk niet alleen sterk gelinkt aan het ontstaan van Vlaanderen, maar ook aan een heel internationaal verhaal dat reikt tot Nijmegen, Aachen, Keulen, Bamberg, Constantinopel en het zuiden van Italië. Ename was door de Ottoonse machthebbers bedoeld als stad, samen met Antwerpen en Valenciennes, als hoofdstad van de markgraafschappen die de grens met Vlaanderen vormden. Deze kerk is een monument dat dus ook refereert naar de opkomst van de steden, maar voor Ename heeft deze evolutie niet plaatsgevonden na de verovering door de Vlaamse graaf in 1033.
Is het erfgoedverhaal verbonden met de plannen van jouw organisatie in 2024 en 2025? Zo ja, waarmee dan?
Ja, er zijn meerdere voordrachten gepland in 2025 en 2026, in de aanloop naar de re-enactment van de keizerskroning op 20 september 2026 in Ename. Daarnaast is er heel wat lopend onderzoek (waarvan de 3D hieronder een onderdeel is) dat binnenkort uitvoerig gepubliceerd zal worden.
Met welke historische periode(s) is dit erfgoedverhaal verbonden?
Dit verhaal situeert zich in 1020, aan het begin van de hoge middeleeuwen, en is nauw verwant aan de eerste handelsnederzetting in Antwerpen, die werd opgegraven onder de Scheldekaaien (recent maar ook meerdere malen sinds de jaren 50).
Met welke plaats(en), voorwerpen of erfgoedelementen is dit erfgoedverhaal verbonden?
Dit verhaal is nauw verbonden met plaatsen zoals Aachen (Dom), Keulen (Sint-Pantaleonkerk), Nijmegen (Sint-Niklaaskapel) en Bamberg (kathedraal en burcht), maar ook met de Byzantijnse kunst (bijv. de Maria Hodegetria en Maiestas Domini fresco's in de kerk). Daarnaast zijn de keizerskroon van het Heilig Roomse Rijk (Hofburg Wenen) en andere regalia (Aachen en Bamberg) zeker in Ename geweest, terwijl er een sterke link bestaat tussen de OLV-kapel van de burcht in Ename en het oudste bewaarde Mariabeeld (Ottoons, kathedraal van Essen). De Ottoonse handelsnederzetting van Ename is sterk verbonden met de opgravingen van de Ottoonse handelsnederzetting van Antwerpen onder de Scheldekaaien.
Kun je enkele weblinks meegeven naar achtergrondmateriaal?
https://enamearound1000.wordpress.com/ (blogpost over de bronnen voor de keizerlijke feestkroning, de Sint-Laurentiuskerk en de Ottoonse handelszetting), https://www.youtube.com/watch?v=olHAliHbCgc (digitale reconstructie van de Sint-Laurentiuskerk in 1020 - work in progress), https://www.youtube.com/watch?v=rn2DppVm3_k (digitale reconstructie van Ename in 1020 - work in progress),
