Schittert jouw verhaal straks in het virtueel museum?

"Het welgelukken van het examen, welk U het Kiesrecht toekent". De intrede van kiesexamens in het laat 19de-eeuwse Vlaanderen.

In 1883 stelt de regering voor de gemeente- en provincieraadsverkiezingen twee nieuwe categorieën van kiezers in: zij die door hun diploma of ambt/functie/beroep automatisch stemrecht krijgen, en zij die slagen voor een kiesexamen.Het examen van kiesbekwaamheid baseert zich op de leerstof van de lagere school en wordt voortaan jaarlijks in maart georganiseerd in elke kantonhoofdplaats. De leerstof handelt over geschiedenis, de Belgische constitutionele orde, aardrijkskunde, wiskunde, maten en gewichten, taal (schrijftest, voorleesoefening, dictee) en moraal. Kandidaat-kiezers kunnen de leerstof zelf instuderen op basis van kiezershandleidingen. Daarnaast zetten zowel liberalen als katholieken in op de opleiding van nieuwe kiezers. Dit leidt soms tot de oprichting van bekwaamheidskiezersbonden, zoals de in 1884 opgerichte Kring der Vrijzinnige (later Liberale) Bekwaamheidskiezers van het kanton Lier. Op 26 april 1889 bezorgt deze kring aan de geslaagden duidelijk kiesadvies.

Dit verhaal documenteert de creatie van een nieuwe categorie mannelijke ‘bekwaamheidskiezers’ die geen kiescijns hoefden te betalen. Dat de overheid met kiesexamens en vraagboeken experimenteert om af te bakenen welke burgers over voldoende kennis beschikken om voor de eerste keer zonder het betalen van cijns te mogen stemmen is geen voetnoot in de geschiedenis van de democratisering van het stemrecht. Het systeem van de bekwaamheidskiezers, of capaciteitskiezers, werd zonder veel wijzigingen gehandhaafd tot de grondwetsherziening van 1893 met de invoering van het algemeen meervoudig stemrecht. Deze onderbelichte episode wordt meteen ook zeer concreet met de brief van de liberale kring uit Lier die probeert ten aanzien van de geslaagden de bekwaamheidsnotie politiek in te vullen in functie van electoraal succes. Critici beschouwden de bekwaamheidskiezersbonden louter als 'kiesfabrieken'. Dit verhaal sluit aan bij recentere discussies over de politieke invulling van burgerschap.