Een muntenweegschaaltje van textielteut Franciscus Damen
Een muntenweegschaaltje van textielteut Franciscus Damen
Welk thema of onderwerp moet het publiek straks zeker in het virtueel museum zien?
Handel en wandel van de 'teuten'. Teuten waren rondtrekkende kooplieden en ambachtslui, die actief geweest zijn van het einde van de 15de - begin 16de eeuw tot het einde van de 19de - begin 20ste eeuw. Ze wisselden een zwaar handelsseizoen buiten de eigen streek af met een periode van rust en ontspanning in huiselijke kring. Vanuit Belgisch Noord-Limburg en een klein stukje van Nederlands Noord-Brabant strekte hun handelsterrein zich uit over half Europa: Nederland, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en zelfs Denemarken. Ze verdienden de kost met het snijden van hengsten en andere dieren, met ketellappen en met de verkoop van koperwaar, aardewerk, textiel en pruikenhaar. Ze onderscheidden zich van verwante (leurders-)groepen enerzijds door hun zeer strikte organisatie in grote of kleine compagnieën - al dan niet met hiërarchische taakverdeling, soms bij reglement of notarieel contract vastgelegd -, en anderzijds door het feit dat ze als enigen een beperkt krediet verleenden aan hun klanten. Op het einde van de 19de – begin 20ste eeuw kwam er, na meer dan vier eeuwen, een abrupt einde aan de teutenhandel.
Welk bijzonder verhaal is gelinkt aan dit onderwerp?
Het weegschaaltje dat Georgius Cornelius Damen in 1998 aan het toenmalige teutenmuseum in Lommel schonk, werd naar alle waarschijnlijkheid gemaakt omstreeks 1775 bij l’Icouronne – M. Cheville, MD. Balancier-Ajusteur, Rue S. Denis (vis-à-vis la Rue des Lombards) nr. 341 in Parijs. Het weegschaaltje werd gebruikt door Georgius’ grootvader, Franciscus Damen. Franciscus was voornamelijk textielteut - textiel was van oudsher de handelswaar van zijn familie -, maar die daarnaast ook klaverzaad verkocht en het beroep van dierenlubber (of beestensnijder) uitoefende. Hij heeft zich uiteindelijk gevestigd in Rotterdam waar hij een zaak uitbaatte. Zijn nazaten zijn nog steeds actief in de textielhandel. Het teutenweegschaaltje maakt thans deel uit van de historische collecties van Erfgoed Lommel.
Waarom mag dit erfgoedverhaal niet ontbreken voor ons publiek in het virtueel museum?
Meer dan vier eeuwen lang hebben de teuten het economische verleden van de regio bepaald. Nog steeds is hun invloed in de zogenaamde teutendorpen of -steden merkbaar: woningen, relicten, tradities, ...
Is het erfgoedverhaal verbonden met de plannen van jouw organisatie in 2024 en 2025? Zo ja, waarmee dan?
Neen
Met welke historische periode(s) is dit erfgoedverhaal verbonden?
einde 15de - begin 16de eeuw tot einde 19de - begin 20ste eeuw
Met welke plaats(en), voorwerpen of erfgoedelementen is dit erfgoedverhaal verbonden?
Een muntenweegschaaltje behoorde tot de basisuitrusting van een teut. Voor het wegen van geld (de waarde van zilveren en gouden munten was immers afhankelijk van het gewicht) waren muntgewichten en -balansen nodig. Muntgewichten kwamen tot stand doordat men ruw-gegoten messing blokjes bijvijlde tot de gewenste massa. Op de voorzijde werd een eenvoudige afbeelding van de desbetreffende muntsoort geplaatst en op de keerzijde zette de maker zijn eigen merkteken. De blokjes werden samen met de gevoelige balans verpakt in een doosje. De vroegste doosjes waren van metaal en hadden geen vakjes. Later werden de doosjes van hout gemaakt met vakverdelingen voor de gewichtjes. De grootte hing ondermeer samen met het aantal munttypes dat op dat moment in omloop was. (Bron: Gewogen of bedrogen. Het wegen van geld in de Nederlanden, naar aanleiding van een tentoonstelling ingericht door: Rijksmuseum, het Koninklijk Penningkabinet, Leiden, Ndl.)
