De Beiaardcultuur in Vlaanderen: dat klinkt (erf)goed!
De Beiaardcultuur in Vlaanderen: dat klinkt (erf)goed!
Welk thema of onderwerp moet het publiek straks zeker in het virtueel museum zien?
De beiaardkunst, of het musiceren op torenklokken met stokkenklavieren, is een muzikale traditie die haar wortels heeft in het Vlaanderen van de 16de eeuw. De beiaardcultuur zelf is echter meer dan enkel het musiceren. Het gaat ook om de kennis en kunde van de beiaardiers, het wijzigende repertoire dat gespeeld wordt binnen de traditie van bv. ‘marktbespelingen’ en zomeravondconcerten, en de opleiding van nieuwe generaties beiaardiers. Als collectief gebeuren speelt beiaardmuziek nog steeds een rol in het vertolken van waarden en gevoelens die in locale gemeenschappen leven…
Welk bijzonder verhaal is gelinkt aan dit onderwerp?
De beiaardcultuur wordt over heel de wereld beoefend, maar nergens zoveel als hier. Klokkenmuziek is dan ook een typisch en opvallend kenmerk van de steden in de Lage Landen, waar het bijdraagt aan de identiteit van een stad en haar inwoners. Het bespelen van een beiaard vormt dan ook een dynamische verbinding met het verleden van de stad. Iedere keer wanneer de beiaardier speelt, actualiseert deze vorm van muzikaal erfgoed zich, onder door een repertoire dat zich aanpast aan de samenleving van vandaag. Een beiaard die verstandig wordt gebruikt, is dus een verbindingselement tussen oud en nieuw.
Waarom mag dit erfgoedverhaal niet ontbreken voor ons publiek in het virtueel museum?
De beiaard is het eerste muzikaal massamedium in de geschiedenis. De meeste Vlaamse steden hebben een beiaardier in dienst die door zijn wekelijkse bespelingen en zomeravondconcerten aan dit erfgoed een eigentijdse invulling geeft. Beiaardmuziek biedt een collectieve beleving: ze is hoorbaar door iedereen in de omgeving. Het bespelen van een beiaard is een vaak onbewust een verbindend element in de samenleving van vandaag. Bovendien versterkt ze andere collectieve tradities of belevingen: een klokkenspel hangt vaak in een historisch gebouw en bevindt zich meestal aan een plein waar mensen elkaar ontmoeten; veel bespelingen vinden plaats tijdens de wekelijkse markt en op feestdagen. Een beiaard is een muziekinstrument dat zich ook uitstekend leent tot het bespelen van niet-westerse muziek. Een Vlaams muziekinstrument dat ook de muziek van de nieuwe Vlamingen speelt, vernieuwt zijn eigen betekenis. Bovendien helpt het Vlaanderen zich te profileren als een regio die enerzijds haar eigen erfgoed in ere houdt, en zich anderzijds openstelt voor andere culturen.
Is het erfgoedverhaal verbonden met de plannen van jouw organisatie in 2024 en 2025? Zo ja, waarmee dan?
Uiteraard zullen beiaardiers zich in 2024 onverminderd blijven inzetten voor het actualiseren van de Vlaamse beiaardcultuur. In 2024 viert de beiaardgemeenschap in Vlaanderen de 10de verjaardag van de Unesco-erkenning, onder meer met de vierde tweejaarlijkse inspiratiedag voor locale beiaardcultuur. Hierop worden ideeën uitgewisseld en doorgegeven aan locale erfgoed- en cultuurmakers.
Met welke historische periode(s) is dit erfgoedverhaal verbonden?
De beiaardcultuur is vandaag volop actueel maar gaat terug tot het einde van de 15de eeuw. In de 16de eeuw verspreidde het instrument zich over het volledige grondgebied van de Nederlanden. Vanaf de 17de eeuw ontstond er een intense en hoogstaande beiaardcultuur: veel steden hadden 5 tot 10 beiaarden, die meerdere malen per week werden bespeeld. Daarnaast ritmeerden complexe automatische speelwerken de tijd dag en nacht. Het instrument raakte echter nauwelijks bekend buiten zijn historische kerngebied, zodat klokkenmuziek een typisch en opvallend kenmerk werd van de steden in de Lage Landen. Na een periode van verval in de 19de eeuw, bloeide de beiaardcultuur vanuit Mechelen weer op in het begin van de 20ste eeuw en raakte deze muzikale traditie internationaal verspreid, met de Verenigde Staten van Amerika als belangrijkste groeigebied.
Met welke plaats(en), voorwerpen of erfgoedelementen is dit erfgoedverhaal verbonden?
In Vlaanderen bevinden zich 70 handbespeelde beiaarden, verspreid over 60 steden en gemeenten. De stad Brussel telt 2 instrumenten. Al deze instrumenten staan voor een totaal van ca. 3000 klokken en een gewicht van ca. 600 ton. In Vlaanderen zijn ongeveer 50 aangestelde beiaardiers actief die instaan voor bespelingen, concerten en andere activiteiten. Vlaanderen en Nederland zijn verreweg de meest dichtbevolkte beiaardgebieden ter wereld. Vlaanderen bezit meer dan 10% van het wereldbestand aan beiaarden.
Kun je enkele weblinks meegeven naar achtergrondmateriaal?
https://immaterieelerfgoed.be/nl/erfgoederen/vlaamse-beiaardcultuur