Schittert jouw verhaal straks in het virtueel museum?

Eleonora Verbeke, zuster-apothekeres in het Sint-Janshospitaal, speelde een belangrijke rol in het aanleggen van een zogenaamd ‘Winckel Bouck’. In dit werkboek, dat start in 1751, worden allerlei recepten voor geneeskundige bereidingen beschreven, maar ook voor alledaagse zoete recepten. Het boek is geschreven in het Nederlands met een sterke Brugse inslag. De recepten zijn opgetekend in een relatief makkelijk leesbaar handschrift en zelfs de Latijnse woorden krijgen een Brugs accent. Het document is dan ook heel interessant om de volksbenaming van allerhande kruiden te kennen. Het geeft ook een overzicht van zowel de meest gebruikte medicinale bereidingen als de meest voorkomende aandoeningen vanaf midden achttiende eeuw in het Brugse Sint-Janshospitaal.

Vrouwen hebben het doorheen de eeuwen niet altijd makkelijk gehad. Vaak speelden ze een ondergeschikte rol. Maar op die regel zijn er uitzonderingen. Het gaat dan vaak om vrouwen van de hogere klasse of meisjes die kozen voor het religieuze leven. Zuster Eleonora Verbeke behoorde tot die laatste categorie. Ze groeide op in Brugge als dochter van een bleker. Dit is een ambacht die instond voor het wit maken en wassen van lijnwaad, een textiel op basis van vlas. Op 25 januari 1735 legde Eleonora de kloostergeloften af binnen de gemeenschap van het Sint-Janshospitaal. Ze was toen 22 jaar. Eleonora koos expliciet voor het Sint-Janshospitaal, waar een actieve gemeenschap van zusters Augustinessen de zorg voor de medemens centraal stelde. Eleonora Verbeke werkte 35 jaar in de apotheek, van 1750 tot 1785. Wellicht heeft zij geen volwaardige opleiding van meester-apotheker doorlopen, maar leerde zij de stiel van medezusters apothekeressen. Al doende ontwikkelde zij een grote kennis in plantengeneeskunde en vaardigheid in het bereiden van medicinale recepten. De apotheek van het Sint-Janhospitaal beschikte over een hele reeks kruidenboeken en farmacopees (officiële handboeken met wettelijk voorgeschreven bereidingen van geneesmiddelen). Eleonora Verbeke stelde op basis van deze vuistdikke boeken een praktisch werkboek samen, in een eenvoudige taal en met heel precieze voorschriften voor de bereiding van pillen, siropen en pleisters, zodat haar medezusters hiermee aan de slag konden. De zusters kweekten de geneeskrachtige kruiden voor de recepten zelf in de tuin van het hospitaal. Meer exotische ingrediënten werden aangekocht bij kruidenverkopers. In kader van de actie ‘Meer vrouw op straat’ kreeg zuster Eleonora Verbeke in 2020 een pleintje met kruidentuin aan het Sint-Janshospitaal.

Het Winckel Bouck is een unieke bron voor de kruidengeneeskunde van de 18de eeuw en de eeuwen daarvoor. Heel wat kruiden en specerijen die wij nu nog in de keuken gebruiken, kregen vroeger medicinale eigenschappen toegewezen. Maar nu ook nog in de homeopathie, kruidengeneeskunde of aromatherapie… Heel wat van onze huidige, courante geneesmiddelen zijn ook gebaseerd op deze kruidenkennis van weleer.