Veelgestelde vragen

Wat is de missie van het virtueel museum?

Het virtueel museum wil de drempel tot ons rijke erfgoedaanbod verlagen en mensen de weg erheen helpen vinden. Zo willen we het publiek voor het erfgoedaanbod verbreden en het toeleiden. De missie komt voort uit publieksonderzoek over motivaties en obstakels voor erfgoedbeleving en een brede bevraging binnen de erfgoedsector naar een zinvolle positionering van het virtueel museum.

Hoe wil het virtueel museum die missie invullen?

Via steeds nieuwe korte en prikkelende digitale belevingen in verschillende formaten (beeldverhalen, games, augmented reality ...) die vanuit herkenbare alledaagse thema's een stukje geschiedenis vertellen en het bijhorende erfgoed in de kijker zetten.
Door belevingen ook bij jou in de buurt te brengen. Geschiedenis en erfgoed zitten niet alleen ver weg achter de muren van musea of in de kelders van archieven maar zijn al te vinden aan je voordeur.
Door vanuit de beleving de weg te wijzen naar het fysieke (en ondertussen steeds groter wordende) digitale erfgoedaanbod voor mensen die meer willen ontdekken.

Voor wie is het virtueel museum bedoeld?

Voor iedereen! Voor ouders met kinderen, voor jongeren en voor alle anderen. De verhalen zijn zo uitgewerkt dat ze voor 12+ toegankelijk zijn.

Is het virtueel museum nu af?

Nee. We hebben nu een startpunt gebouwd voor een groeiverhaal, waarin er plaats is voor steeds nieuwe belevingen ondersteund door steeds nieuwe digitale mogelijkheden.

Waarom is het virtueel museum 'maar' een webtoepassing en een app?

Om het virtueel museum zo laagdrempelig mogelijk te maken, hebben we gekozen voor het wereldwijd voorlopig meestgebruikte digitale toestel, de smartphone. De technologie voor virtual reality verbetert steeds, maar staat niet op punt, begint nog maar net mobiel te worden en is financieel nog niet toegankelijk voor een breed publiek.

What’s in a name? Hoe zal het virtueel museum heten?

Het 'virtueel museum voor de geschiedenis en cultuur van Vlaanderen', is een werknaam. Samen met een communicatiepartner hebben we de mogelijkheden verkend van een andere naam die de lading beter dekt. We houden hierbij rekening met de feedback van de erfgoedsector en de bevindingen uit het publieksonderzoek.

Zijn er al andere virtuele musea?

We hebben wereldwijd gezocht naar een model voor het virtuele museum, maar dat vonden we nog niet. Wel zijn er vele knappe voorbeelden van interessante elementen zoals het gebruik van onder andere augmented reality, spel- en verteltechnieken en driedimensionele reconstructies van het verleden om bezoekers te boeien en de weg te wijzen naar erfgoed.

Hoe definieert het virtueel museum kernbegrippen als Vlaanderen, geschiedenis en cultuur?

Om op de vragen over de inhoud van het museum in te kunnen gaan, is het goed om eerst de kernbegrippen af te bakenen die in de naam van het initiatief vervat zitten:

Virtueel: het virtueel museum is virtueel in die zin dat het geen fysieke gedaante en geen fysieke collectie heeft, maar alleen digitaal bestaat. De term ‘virtueel’ beperkt het museum zich niet tot virtual reality als technologie. Als digitaal initiatief wil het virtueel museum steeds nieuwe technologieën inzetten om erfgoedbelevingen te creëren. Virtual reality is er daar één van.
Museum: het virtueel museum is geen museum volgens de definitie van het ICOM in die zin dat het zich beperkt tot de communicatie- en de tentoonstellingsfuncties, en zich niet bezig houdt met de aankoop, de (fysieke) conservatie, en het onderzoeken van erfgoed. Het virtueel museum richt zich op de publiekswerking, op de beleving van erfgoed.
Geschiedenis: in het virtueel museum vertrekt de geschiedenis vanaf de prehistorie, niet vanaf de recentere geschreven bronnen of vanaf de oprichting van België, en ze loopt tot vandaag.
Cultuur: in de context van het virtueel museum verwijst de term 'cultuur' naar elk menselijk ingrijpen. Het gaat dus niet alleen om kunst, maar ook onder andere om volkscultuur, ontwerp, wetenschap, politieke, sociale en economische ontwikkelingen, ruimtelijke ordening, en levensbeschouwelijke thema’s.
Vlaanderen: in het virtueel museum verwijst 'Vlaanderen' naar de regio zoals die veranderd is en met de rest van de wereld verbonden is doorheen de geschiedenis.

Tot slot is er een zesde kernbegrip dat niet in de naam van het initiatief voorkomt, maar er wel een essentieel deel van uitmaakt, nl. 'erfgoed'. Het virtueel museum wil de geschiedenis en cultuur van Vlaanderen tot leven brengen aan de hand van erfgoed in brede zin, zowel roerend, onroerend als immaterieel erfgoed.

Wat komt er in het museum?

De inhoud van het virtueel museum zal meegroeien in de levensloop van het project. Het is echter niet de bedoeling om een exhaustief erfgoedportaal te worden waarin bezoekers via bijvoorbeeld zoekfuncties en filters actief op zoek kunnen gaan naar om het even welk erfgoedelement. Daarvoor bestaan al een aantal andere (deel)oplossingen waar het virtueel museum weinig aan zou kunnen toevoegen.

Om een boeiende beleving te kunnen aanbieden aan een breed publiek wil het virtueel museum inhoud cureren. Dat veronderstelt dat er inhoudelijke keuzes gemaakt worden, en dat is begrijpelijkerwijs een gevoelig punt: Hoe komen die keuzes immers tot stand? Wie maakt ze? Waarom worden bepaalde elementen wel of niet gekozen?

Net omdat het virtueel museum zal groeien, kunnen die keuzes niet uitgaan van één of andere vaste lijst. Om voortdurend inhoud te kunnen toevoegen, is er eerder nood aan een selectiekader dat een aantal keuzecriteria biedt. Ook die keuzecriteria zijn niet in steen gebeiteld. Omdat de maatschappij waarin het virtueel museum functioneert steeds verandert, moeten de keuzecriteria mee kunnen veranderen om relevant te blijven. Belangrijk daarom is dat ze transparant en publiek zijn en zo discussie en evolutie toelaten.

Uit de missie van het virtueel museum en het overleg tot nu toe met de erfgoedsector komen er al een aantal eerste keuzecriteria naar voren.

Uit de missie van het virtueel museum:

Criterium 1: de selectie moet representatief zijn voor de hele geschiedenis, van de prehistorie tot nu, van archeologische resten tot verbanden tussen erfgoed en de actualiteit.
Criterium 2: de selectie moet representatief zijn voor alle aspecten van de cultuur, van hoe we eten, werken, wonen, leren, samen leven en besturen tot hoe we ons vermaken, verwonderen en ons leven mooier maken.
Criterium 3: in de selectie moeten alle vormen van erfgoed aan bod komen, zowel het roerende, onroerende als immateriële erfgoed in hun breedste zin.
Criterium 4: de selectie is representatief voor erfgoed binnen de historisch veranderlijke grenzen van Vlaanderen - al dan niet beïnvloed door de wereld waarvan dit deel uitmaakt - en voor de sporen die Vlaanderen erbuiten heeft nagelaten.

Aanvullend uit het overleg met de erfgoedsector tot nu toe:

Criterium 5: de verhalen over de geschiedenis en cultuur van Vlaanderen en het erfgoed dat ervan getuigt, representeren verschillende perspectieven (meerstemmigheid en multiperspectivisme). Daardoor worden ook moelijke bladzijden uit de geschiedenis of aspecten van de cultuur belicht.
Criterium 6: de selectie omvat zowel bekend, onbekend als bedreigd erfgoed, van door UNESCO of als topstuk erkend erfgoed tot een kapel aan een boom, en een unieke platbodem die dreigt te vergaan.
Criterium 7: de verhalen vertellen zowel de grote als de kleine geschiedenis, van grote gebeurtenissen en evoluties die een rode draad vormen tot de persoonlijke getuigenissen, lokale verhalen en faits divers die er een menselijk gelaat aan geven.
Criterium 8: hoewel dit een eerder commercieel criterium is, lijkt het vanuit de wegwijzerfunctie van het virtueel museum zinvol om bij de keuze van verhalen en erfgoedelementen ter onderlinge versterking rekening te houden met de bredere programmatie binnen de erfgoedwereld en erfgoedtoerisme, bv. een jubileumjaar, een culturele hoofdstad ...

We hebben deze criteria uitgetest in een aantal workshops met de erfgoedsector over verhaallijnen die we willen opnemen in een demoversie van het museum.

Wie beslist er over wat er in virtueel museum komt, en wie zal het voeden?

Het virtueel museum kan het steeds aangevuld worden vanwege het brede en inclusieve inhoudelijke bereik ervan. Om als wegwijzer naar het erfgoedaanbod te kunnen functioneren, doen we dat in een genetwerkt redactiemodel op basis van voorstellen uit de erfgoedsector zelf.

Om de collega's in de sector te ontlasten, is er een eigen redactieteam dat de voorstellen in de sjablonen van het museum uitwerkt en zorgt voor praktische zaken zoals rechtenklaring en de publicatie in het museum. Het redactieteam waakt er ook over dat het virtueel museum ten allen tijden een evenwichtige inhoudelijke representatie is van het erfgoedaanbod volgens de criteria in het selectiekader.

De redactionele samenwerking met de sector is een proces, dat is opgestart in de loop van het ontwikkeltraject van het museum en dat we steeds blijven verfijnen.

Hoe verhoudt het virtueel museum zich tot de Canon van Vlaanderen?

De Canon van Vlaanderen biedt een overzicht van ankerpunten uit onze Vlaamse geschiedenis en cultuur. Een commissie van experten bepaalt de inhoudelijke invulling ervan. Het virtueel museum wil erfgoed over heel Vlaanderen en ver daarbuiten digitaal samenbrengen en verbinden via verhalen. De Canon van Vlaanderen en het virtueel museum zijn twee gescheiden initiatieven, al laat het virtueel museum wel toe om de ankerpunten uit de canon te verbeelden. Meer info over de Canon van Vlaanderen vind je hier: https://www.canon.vlaanderen/.

Hoe wil het museum het publiek helpen verbreden?

Het virtueel museum wil een stapsteen en een wegwijzer zijn voor een breed publiek, ook mensen die vandaag om allerlei redenen weinig of niet ingaan op het rijke erfgoedaanbod van Vlaanderen. Om het publiek te verbreden, willen we inzetten op twee pijlers:

Een digitale erfgoedbeleving die digital storytelling en gamification combineert om de drempel naar erfgoed te verlagen. De geschiedenis en het erfgoed dat daarvan getuigen zijn een ongemeen rijke bron van verhalen die ook vandaag iedereen kunnen boeien, of ze nu bewoner of bezoeker zijn. We geloven dat het virtueel museum als infotainmentplatform met respect voor geschiedenis en erfgoed een breder publiek kan interesseren en de weg kan wijzen naar ons erfgoed.
Behalve met een eigen platform, willen we ons publiek vooral bereiken langs de kanalen die ze vandaag al gebruiken. We mogen dus zeker niet verwachten dat mensen als vanzelf naar het virtueel museum komen. Het virtueel museum moet naar hen toe gaan.

Hoe zal dat publiek het museum kunnen gebruiken?

Geïnteresseerde gebruikers kunnen actief op zoek gaan verhalen over bepaalde onderwerpen, naar lopende of geplande erfgoedevenementen en naar erfgoedplekken in hun dagelijkse omgeving of een plaats die ze willen bezoeken. Maar om het publiek te verbreden willen we het ook op sleeptouw kunnen nemen en binnentrekken in verhalen waarin ze spelenderwijs de geschiedenis en het erfgoed van Vlaanderen ontdekken. In de mate dat gebruikers informatie over zichzelf delen, willen we het aanbod afstemmen op hun locatie en interesses.

Hoe wordt het publiek betrokken in het traject?

Tijdens de verkenning en de uitwerking van het concept in 2021 hebben we het publiek betrokken via bevragingen, interviews op straat en kleinschalige gebruikerstesten. In sessie 3 van de ontwerpdagen (februari 2022) met de erfgoedsector hebben we de plannen toegelicht voor een breder publiekstraject. Dat idee werd gesteund, maar tegelijk waren er bedenkingen over het bereiken van alle segmenten in de brede doelgroep van het virtueel museum. Daarom kozen we ervoor om bij de verdere ontwikkeling van het museum kleinschaliger maar gericht en intensief samen te werken met het publiek, en het bredere traject naar achteren in het ontwikkelproces te schuiven.

Richt het museum zich ook op een publiek buiten Vlaanderen?

Het concept voor het museum laat toe om ook een publiek buiten Vlaanderen aan te spreken en laat ondersteunende functies zoals meertaligheid toe. Om sneller vooruitgang te maken en de kosten te beheersen terwijl we stapsgewijs groeien, leren en verfijnen, starten we met een Nederlandstalige versie van het museum en een communicatieplan dat zich in eerste instantie richt op een lokaal publiek.

Wat gebeurt er met deze projectwebsite?

We willen deze projectwebsite verder gebruiken als een platform voor informatie aan, communicatie naar en samenwerking met de erfgoedsector. Voortaan vind je hier ook alle informatie terug over toekomstige trefdagen en ontmoetingsmomenten. Neem ondertussen zeker een kijkje in FAAM op faam.vlaanderen of download de app.

Hoe verhoudt het museum zich tot andere digitale erfgoedinitiatieven van de Vlaamse overheid?

Het voorbereidingstraject voor het virtueel museum stemt sinds de start af met andere digitale erfgoedinitiatieven binnen de Vlaamse overheid:

Business cases digitale collecties: in overleg met de brede erfgoedsector werkt Digitaal Vlaanderen aan een reeks business cases voor bouwstenen die erfgoedactoren kunnen hergebruiken om hun digitale plannen te realiseren. Bouwstenen op de radar gaan van opslag en verrijking tot ontsluiting en crowdsourcing. Met een focus op digitale erfgoedbeleving denken we dat het virtueel museum een partner kan zijn voor de ontwikkeling van bouwstenen voor digital storytelling.
Doelgericht digitaal transformeren: om cultuurdata efficiënter te kunnen delen over actoren heen, werkt Departement Cultuur, Jeugd en Media aan het uittekenen en opzetten van een uitwisselingsplatform waarop dataproducenten en afnemers kunnen aansluiten. Naarmate dit platform databronnen ontsluit, wil het virtueel museum, via dit platform, onder andere erfgoedevenementen oppikken.
OSLO en open data: samen met meemoo, de Vlaamse Kunstcollectie en andere organisaties zetten we in op open data en specifieke standaarden die zich binnen Vlaanderen daarrond ontwikkelen zoals OSLO.
Burgerprofiel: voor mensen die zich willen registreren op het platform, willen we de optie aanbieden om het burgerprofiel als identity provider te gebruiken. Andere opties die we willen voorzien zijn het UiTID, en social media providers zoals Google en Facebook.
SOLID: we volgen de ontwikkelingen van SOLID in Vlaanderen om daar op termijn ook gebruik van te kunnen maken voor het beheer van gebruikersgegevens.

Waar vind ik meer informatie over de opdracht?

Het Regeerakkoord van de Vlaamse Regering 2019-2024 (p. 128) stelt: ‘We starten een traject om onze Vlaamse geschiedenis te ontsluiten in een museum voor de geschiedenis en cultuur van Vlaanderen. De regering onderzoekt hiervoor verschillende scenario’s en zal nog deze regeerperiode de eerste concrete stappen zetten.’

In de Beleidsnota 2019-2024. Cultuur (p. 24) wordt deze beslissing als volgt geconcretiseerd: ‘Via een geïntegreerd cultureel-erfgoedbeleid dat ook de uitvoering van het Cultureelerfgoeddecreet omvat, zet ik in op het borgen en ontsluiten van het geheugen van de samenleving. In een inclusief en gedeeld geheugen hebben alle groepen en individuen een volwaardige plaats en komen verschillende stemmen en perspectieven aan bod. In dit kader starten we een traject om onze Vlaamse geschiedenis te ontsluiten in een museum voor de geschiedenis en cultuur van Vlaanderen.'